Çocuklar çok çeşitli nedenlerle yalan söyler ve çoğu zaman bu gelişimlerinin normal bir parçasıdır. 3 yaş altı çocuklar için yalan söylemek söz konusu bile değildir çünkü düşüncelerinin kişiler tarafından okunabildiğine inanırlar. 3-4 yaşında ise çocuk düşüncelerinin okunmadığını kavramaya başlar. Bu yaşlarda hayal gücü çok yüksektir ve yeni öğrendiklerini, becerilerinin sergilemekten hoşlanırlar. Bu nedenle hikayeler uydurur, abartarak ve gerçekleri saptırarak “yalan” söylerler. Hayaller onların yapamadıklarını yapma, çeşitli rolleri deneme fırsatı sunar. Genellikle hatalarından suçluluk duydukları için zaman zaman hayali olabilen başkalarına suçu atarlar. Örneğin; vazoyu kıran “kötü korsan” olabilir. Aslında bu noktada suçluluk duygularının oluştuğu ve içselleştirildiği gözlenebilir.
Beş yaşına kadar söylenen yalanların pek önemi yoktur; ancak erken okul çağı çocukları “doğru”yu yapmaktansa, ailesini, öğretmenini memnun etmeyi tercih edebilir. Memnuniyetsizlik veya azarlanma ile de karşılaşmamak için bazı konularda yalan söylemeyi tercih ederler.
Okul çağı çocukları ise hayal ve gerçek kavramlarını artık iyice ayırt edebilirler. Bu yaşlarda doğru ve yanlış kavramları da tam olarak oturur. Çocuk yalan söylemekten yarar gördüğünde, “yalan” kavramı tam olarak karşılanmaktadır. Bilinçli yalan, başkasının hoşlanmayacağı şeyleri yapmasına rağmen bunu farklı şekilde yansıtarak, olası sonuçlarından uzaklaşma çabasıdır. Bu yaşlardaki ve olgunluktaki çocukların yalan söylemeden çekinmeleri artık yalanın tehlikeli olduğunu kavradıklarını gösterir.
Bazı çocuklar ise kendilerini diğer kişilerden daha yetersiz hissettiklerinden yalana başvururlar. Çocukların yalan söylemeyi öğrendikleri ilk yer yine aileleridir. Ebeveynler istemeyerek ve fark etmeyerek de olsa, çocuğun önünde yalan söyleyebilirler; ”Çok hastayım, gelemeyeceğim.” bazen ise çocuğu yalana dahil ederler; “Ali çok hasta…”veya yalanı çocuğa söyletebilirler. Bu nedenle aile içerisinde de olabildiğince çocuğunuza uygun bir rol model olmaya önem göstermek gerekir.
Çocuğun yalan söylemesini engellemek için önce söylediği yalanı ve türünü fark etmek, daha sonra bu yalanı söylemesine neden olan sorunları tanımlamak ve çözüme ulaştırmak gerekir.
Ebeveyn olarak yapabilecekleriniz:
- Çocuğunuza, küçük yaşlardan itibaren doğruyu söylemenin olumlu sonuçlarını doğal fırsatları değerlendirerek fark ettirin.
- Yalanla mücadelede istikrarlı ve kararlı bir tutum izleyin.
- Çocuğunuzun yalan ile elde ettiği ilgiyi, çocuğunuza kaliteli zaman ayırarak karşılayın.
- Çocuğunuzu arkadaşları ve/veya kardeşleri ile kıyaslamaktan çekinin.
- Çocuğunuzla ilgili beklentilerinizin çocuğunuza uygun olmasına dikkat edin. Beklentilerinizin ulaşılmaz olması çocuğunuzun kendine olan güvenini zedeleyecektir.
- Çocuğunuzun yaptığı hatalarda cezalandırıcı ve sert bir tutum izlememeye dikkat edin. Bir yalanını fark ettiğinizde itiraf ettirmek için baskı yapmanız zincirleme yalanların üremesine neden olabilir.
- Yalan söylediğini fark ettiğinizde onu utandırmayın, suçlamayın. Yalan söylemesinin nedenlerini anlamaya ve çözüm bulmaya çalışın. Özellikle hangi zaman ve durumlarda yalan söylediğini tespit etmeye çalışın.
- Hiçbir zaman yalan söyleme ilgi ile de olsa ödüllendirilmemelidir. Çocuğunuzun uygun davranışlarını fark edin ve takdir edin.
- Çocuğunuzla sağlıklı bir iletişim kurmaya özen gösterin.
- Yalan söyleyen çocuğun yardıma ihtiyacı olduğunu unutmayın.
- Çocuğunuzun rekabet, hayal kırıklığı, suçluluk ile baş etmeyi öğretin.
- Yalanını, hatasını telafi etmesine izin verin.
- Çocuğunuza iyi bir model olun. Çocuğunuza etrafta gözlemlediğiniz iyi örnekleri vurgulayabilirsiniz.
Kaynak: www.alternatifanne.com
